در قم بیش از 100 اتوبوس در مسیرهای مختلف شهر فعال میکند؛ با این وجود مشاهدات حاکی از آن است که فعالیت اتوبوس شهری در برخی مسیرها، از بازدهی مطلوبی برخوردار نیست و علیرغم هزینههایی که صرف خرید و تجهیز این اتوبوسها شده است؛ با این حال استفاده از این وسیله حمل و نقل عمومی از سوی شهروندان قمی با استقبال شایانی همراه نبوده است.
پایگاه اطلاع رسانی خبرقم (قمنا) | مهدی هواسی: افزایش جمعیت شهرها در سالهای اخیر با معضلاتی زیادی همراه بوده است که از جمله این معضلها، بحث مهم حمل و نقل درون شهری است. در گذشته رشد وسایل نقلیه به کندی صورت میگرفت و ساختار زیربنایی حمل و نقل، توان رویارویی با آن را داشت. با این حال طی دهه گذشته، رشد شهرهای بزرگ و همزمان با آن رشد تعداد وسایل نقلیه، مشکلات متعددی را ایجاد نموده است.
به همین منظور اتوبوس به عنوان یک رکن مهم در بحث حمل و نقل عمومی به کار گرفته شده تا علاوه بر جابهجایی کمهزینه شهروندان، از بار ترافیک شهری نیز کاسته شود. افزون بر این اتوبوس به عنوان عاملی جهت کاهش آلایندهها در مناطق شهری محسوب میشود و از لحاظ زیست محیطی حائز اهمیت است.
در قم بیش از 100 اتوبوس در مسیرهای مختلف شهر فعال میکند؛ با این وجود مشاهدات حاکی از آن است که فعالیت اتوبوس شهری در برخی مسیرها، از بازدهی مطلوبی برخوردار نیست و علیرغم هزینههایی که صرف خرید و تجهیز این اتوبوسها شده است؛ با این حال استفاده از این وسیله حمل و نقل عمومی از سوی شهروندان قمی با استقبال شایانی همراه نبوده است.
این عدم استقبال مرهون مسائل مختلفی از جمله استفاده گسترده شهروندان از خودروی شخصی است و برای تشویق یا الزام آنان به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، میبایست علاوه بر وضع سیاستهای تشویقی و تنبیهی، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی نیز آسان و در دسترس شود. در این خصوص گفتنی است:
1_ اطلاعرسانی گسترده و آموزش صحیح شهروندان: اولین گام برای ساخت و اشاعه یک فرهنگ جدید، اطلاعرسانی صحیح، گسترده و تأکید بر مزایای آن فرهنگ است. با این حال تبلیغات هرچند جذاب، گیرا و مستمر باشد؛ به تنهایی نمیتوانند رفتاری پایدار را در شهروندان ایجاد کنند. شهروندان باید در قبال رفتارهای اجتماعی احساس انگیزه کنند و این ایجاد انگیزه با آموزش صحیح ایجاد میشود. به عنوان نمونه در خصوص استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، شهروندان میبایست امتیازات و مزایای اتوبوسهای شهری را بدانند تا در قبال از استفاده از آن احساس مسئولیت کنند.
2_ افزایش خطوط طرح ترافیک در قم: علاوه بر تبلیغات جذاب و مستمر، باید سیاستهایی در راستای تشویق و تنبیه جامعه برقرار شود تا بتوان یک فرهنگ جدید را تولید نمود. افزایش خطوط طرح ترافیک و ممانعت از ورود خودروهای شخصی به این مسیرها، یکی از سیاستهای موفق در بحث ترغیب شهروندان به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی است. متاسفانه تعدد پارکینگها در هسته مرکزی شهر در کنار اندک بودن خطوط طرح ترافیک در قم، یکی از عواملی است که عموم مردم را نسبت به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی بیتوجه کرده است.
3_ ایجاد نظم در مسیر حرکت اتوبوسهای شهری و زمانبندی مشخص: یکی از اساسیترین انتقاداتی به بحث اتوبوسهای شهری در قم وارد است؛ نبود نظم و زمان مشخص در امر عبور و مرور و تغییر مسیر برخی خطوط حرکت اتوبوسهای شهری است. بدیهی است که زمان برای بسیاری از شهروندان، یک موضوع حیاتی تلقی میشود و نبود نظم و عدم اطلاع از زمانبندی حرکت اتوبوسهای شهری، یکی از دلایل امتناع مردم در استفاده از این وسایل حمل و نقل عمومی است. به همین منظور در برخی از کشورها، اپلیکیشنهایی برای اطلاع از زمانبندی حرکت و مسیر اتوبوسهای شهری تعبیه شده است. شهروندان با استفاده از این اپلیکیشن میتوانند به صورت آنلاین، حرکت اتوبوسهایی که به سیستم جیپیاس متصل هستند را مشاهده کنند و از این طریق موقعیت خود را نسبت به مسیرها و اتوبوسهای شهری بسنجند.
4_ وجود ایستگاههای معین: وقتی صحبت از ایستگاههای اتوبوس شهری میشود؛ منظور بستری است که شهروندان بتوانند در آنجا به انتظار بنشینند و نه یک تابلوی زرد ساده! افزون بر این مهیا کردن وسایل گرمایشی و سرمایشی دست کم در ایستگاههای مرکزی و پرتردد، میتواند در ترغیب شهروندان به استفاده از افزایش وسایل حمل و نقل عمومی نقشآفرین باشد. متاسفانه در بسیاری از ایستگاههای اتوبوس شهری قم چنین بستری وجود ندارد.
5_ الزام مسئولان و برخی ادارات به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی: ارزش مفهومی موارد فوق برای بسیاری از شهروندان، زمانی ملموس میشود که شهروندان در کنار خود، مسئولان و متولیان امور شهریشان را ببینند. ادارات و در راس آنها شهرداری قم میتوانند با الزام کارمندان خود به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و در راس آنها اتوبوسهای شهری، به ارزش و اهمیت استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی معنا بخشیده و آن را تئوریزه کنند.
6_ چرا برخی اتوبوسهای شهری قم ظاهری پاکی ندارد؟! متاسفانه بسیاری از اتوبوسهای شهری قم، ظاهر آراسته و پاکی ندارند و حتی بر بدنه اتوبوسهایی که تازه خریداری شدهاند به وفور اثر برچسبهای کنده شده دیده میشود. نظافت و ضدعفونی منظم اتوبوسهای قم در ایام شیوع بیماری کرونا، یکی از اقدامات در خور تحسین شهرداری قم است؛ با این حال به نظر میرسد که اطلاعرسانیهای گسترده پیرامون این موضوع بتواند موجب اطمینان خاطر شهروندان از پاکیزگی اتوبوسهای شهری شود.
7_ مالیات بر تردد خودروهای شخصی: در برخی از کشورها شهروندان تنها با پرداخت مالیات میتوانند از خودروهای شخصی خود در ساعات پر رفت و آمد و معابر شلوغ شهر استفاده کنند. این قانون یکی از راهکارهای موثر در الزام مردم به استفاده از استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی است. اگرچه تصویب چنین قانونی در سطح کلان و کشوری تعریف میشود و نیازمند ایجاد و بهبود زیرساختهای حمل و نقل شهری است؛ با این حال اصل چنین طرحی میتواند به عنوان چشماندازی در برنامه بلند مدت کلانشهرها درنظر گرفته شود.
روی هم رفته کاهش یا جلوگیری از توسعه زیرساختهای استفاده از خودروهای شخصی، میتواند موجب تغییر سرمایهگذاری در جهت توسعه حمل و نقل عمومی و در کنار آن توسعه فضاهای سبز به جای مسیر خودروها شود. یادمان باشد بهترین شهرها، شهرهایی نیستند که ما در آن تنها زنده هستیم؛ بلکه شهرهایی هستند که در آن رشد می کنیم. شهرهایی که به ما امکان زندگی سالم در سایه امنیتی روحی و روانی را به ما میدهد و بدون شک، بخشی از این چشمانداز در سایه افزایش فرهنگ شهری و اطلاع افراد از وظایف خود قرار گرفته است.
در همین زمینه بخوانید: شهر شما «بدون خودرو» چگونه خواهد بود!؟