به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خبرقم (قمنا)، سرای ملاحسین از بناهای تاریخی دوره قاجار بوده که در تاریخ ۰۱/۰۹/۱۳۸۸ با شماره ۲۷۸۰۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنای تاریخی با معماری منحصر به فرد خود در مرکز شهر و بافت تاریخی قم واقع شده و از ویژگیهای برجسته این بنا که میتوان به قسمتهای مختلف آن اشاره کرد، سردر ورودی، دالان ورودی، حیاط، حجرههای متعدد، ایوان و اصطبل است.
با این حال سرای ملاحسین سالها است که همانند بسیاری از بناهای تاریخی همسایه خود به صورت مهجور و رها شده، مانده است و از آن به عنوان انبار چوب و محل جمعآوری ضایعات چوبی استفاده میشود. قابل تامل این که این چوبها دست کم در یک مورد باعث آتشسوزی چشمگیر در سرای ملاحسین شده است.
در مرداد سال 98 وقوع یک آتش سوزی که اطفای آن سه ساعت به طول انجامید، باعث آسیب رساندن به این بنای تاریخی و بخشی از طاق بازار کهنه شد و عوامل شهرداری قم نیز برای جلوگیری از روشن شدن آتش نهفته زیر چوبها، اقدام به تخریب یکی از سردرهای تاریخی سرای ملاحسین کردند تا بتوانند چوب های نیمه سوز را به گودال کناری کاروانسرا بریزند.
پیش این آتش سوزی نیز بارندگیها و عدم رسیدگی به سرای ملاحسین، سبب فروریختن چند سقف از حجرههای این بنا شده بود؛ به طوری که عملا امکان بازسازی و مرمت آن دیگر میسر نبود.
به گفته معاون میراث فرهنگی قم، بخشی از سرای ملاحسین در اختیار شهرداری و بخش دیگر آن در مالکیت بخش خصوصی است؛ با این وجود بنای تاریخی چندباری مرمت شده است که این مرمتها شامل تعمیرات سر درب، مرمت جدارههای خارجی و نمای آجری، استحکام بخشی پایهها، سبک سازی و آوار برداری بام و اندودکاهگل بوده است.
علیرضا ارجمندی، مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی قم رعایت حریم سرای تاریخی ملاحسین و بازار کهنه الزامی دانسته و در این باره گفته است: محدوده و حریم ابنیه تاریخی که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدهاند، دارای ضوابط و مقرراتی است که رعایت آن برای همه دستگاههای اجرایی الزامی است و هرگونه ساخت و ساز با ارتفاع بیش از ارتفاع بام در آثار ملی ممنوع است.
با این وجود ساخت و سازهای تجاری در اطراف این بنا از قاعده و قانون پیروی نکرده و حفر گودال عمیقی که سالها قبل برای ساخت یک مجتمع تجاری بزرگ در بافت فرسوده قم و محله میدان کهنه حفر گردیده بود، رفتهرفته واحدهای تجاری، مسکونی و آموزشی اطراف را که همگی جزء آثار ارزشمند تاریخی شهر به شمار میروند، در خود فرومیبرد و موجب اخطار تخلیه برای ساکنان آنها شده است.
منابع تصاویر زیر از سایت قمپژوهی است.