محمد غفاری، مسئول واحد آفرینش‌های ادبی حوزه هنری قم در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، درباره کتابی که با موضوع شعر مهدوی عالمان و مراجع دینی تدوین کرده است، گفت: هنوز عنوانی برای این کتاب انتخاب نکرده و منتظر طراحی جلد و صفحه‌بندی کتاب هستم.
وی با بیان اینکه کتابش درباره اشعار علما درباره امام زمان(عج) است، ادامه داد: این روزها اشعار بسیار زیادی درباره مولا کار می‌شود و باید نگاهی ویژه به بخش مهدویت از نظر ادبی داشت. در این رابطه باید گفت که اشعار شامل سروده‌هایی هستند که به نوعی احساسی و نشان‌دهنده انتظار عاشق برای معشوق است و اگر عنوان حضرت را برداشته و با نام دیگری جایگزین کنیم، گویی شاعر قصد آن را داشته است که بگوید عشق او نیامده و دیر کرده است.
غفاری با اشاره به اینکه اشعار مهدوی که امروزه سروده می‌شود عمق و محتوا ندارد، گفت: این اشعار صرفاً پرداختن به مسئله انتظار را بیان می‌کنند. در این راستا علاقه‌مند بود که اشعار علما را با موضوع امام زمان(عج) مرور و گردآوری کنم؛ علمایی که خود از چهره‌های شاخص هستند. این بررسی به شعرای قرون گذشته تا امروز مربوط می‌شود.
این شاعر در ادامه سخنانش اظهار کرد: طی بررسی‌هایی که انجام دادم، متوجه شدم که اکثر علمایی که در این رابطه شعر دارند، افراد صاحب علم و تاثیرگذار در عرصه معرفتی بودند. بر این اساس درصدد برآمدم تا به بررسی این موضوع بپردازم که آنان درباره امام زمان(عج) چه اقداماتی انجام داده‌اند. این موضوع اساس کار تدوین این کتاب قرار گرفت.
وی همچنین یادآور شد: در این اثر بیشتر تلاش می‌کنم که به این موضوع بپردازم که شعر مهدوی از چه محتوا و عمقی تشکیل شده است. در این کتاب، اشعار فقط به موضوع انتظار و به اصطلاح سیاه‌نمایی دوران غیبت نمی‌پردازد، بلکه بسیاری از اشعار مربوط به معارف مهدوی است که پرداختن به جامعه پس از ظهور را مورد نظر دارد.
مسئول واحد آفرینش‌های ادبی حوزه هنری قم ادامه داد: موضوع نواب اربعه امام زمان و توقیع‌هایی که ایشان نوشته‌اند از جمله موضوعات مطرح شده در اشعار علماست. بر این اساس شعر علما گردآوری شد. یکی از نکات مهم درباره شعر مهدوی آن است که در سال‌هایی که این شعر به صورت جدی مورد توجه قرار گرفت، پس از تحقیق به این نتیجه رسیدم که این موضوع مختص دوره معاصر نیست، بلکه از قرن‌ها پیش درباره حضرت قائم شعر سروده می‌شد و از این منظر، شعر مهدوی از پشتوانه خوبی در تاریخ ادبی کشور برخوردار است.
وی با اشاره به اینکه شاعران و علمای بزرگ هر دوران، برای امام عصر(عج) شعر می‌گفتند که تاثیرگذاری بسیاری نیز داشت، افزود: اشعار لاهیجی و فیض کاشانی که شاخص‌ترین اشعار در این حوزه به شمار می‌آید از آن جمله است. برای مثال فیض کاشانی شش قطعه شعر درباره امام زمان دارد که هر یک از بهترین اشعار هستند و از آثار مهم این شاعر تلقی می‌شوند.
غفاری از نشان دادن پشتوانه ادبی در تاریخ ادبیات کهن فارسی در زمینه شعر مهدوی به عنوان یکی دیگر از دغدغه‌های خود در این باره یاد و عنوان کرد: چهره‌های شاخص این اثر به ترتیب عبارتند از شیخ بهایی که کتاب با اشعار وی آغاز می‌شود و سروده‌هایی به زبان عربی دارد. میرداماد پس از وی، از چهره‌های برجسته دوران صفویه است. اشعار فیاض لاهیجی، فیض کاشانی و واعظ قزوینی به ترتیب در ادامه این کتاب آورده شده است.
وی با اشاره به اینکه اشعار علما بر اساس تاریخ ولادت آنها در این اثر ارائه شده است، گفت: علی نقی کمره‌ای که از علمای بزرگ دوران خود بود، میرزا ابوالقاسم حسینی شیرازی، ملاهادی سبزواری و یحیی مدرس اصفهانی از دیگر شعرا هستند. یکی از چهره‌هایی که که شاید تاکنون کمتر به او پرداخته شده است، شیخ فضل‌الله نوری است که درباره امام زمان شعرسرایی کرده است.
غفاری از میرزا حبیب‌الله خراسانی، میرزا محمد ارباب و ادیب‌الممالک که خود جزء مراجع دادگاه عالی زمان خود بوده است یاد و بیان کرد: ادیب‌الممالک شخصیتی بود که حکم دیوان عدلیه را در اختیار داشت. صحیح‌الزمان شیرازی متخلص به رضوانی نیز شخصیتی است که بهترین اشعار درباره امام عصر را دارد. برای مثال «همه هست آرزوم که ببینم از تو رویی/ چه زیان تو را که من هم برسم به آرزویی» از اشعار این شاعر است.
وی سپس از علامه جهانی، میرزا محمدعلی مصباحی معروف به عبرت نائینی و سیدمحمد غروی اصفهانی که شعر معروفی درباره امام زمان دارد یاد کرد و گفت: میرزا علی‌اکبر روحانی، مرودشتی و آیت‌الله هادی میلانی از دیگر علمایی هستند که اشعارشان در این اثر آمده است.
این شاعر سپس به خوانش بخشی از اشعار غروی پرداخت که به این شرح است: «دلبرا دست امید من و دامان شما/ سر ما و قدم سرو خرامان شما/ خاک راه تو و مژگان من ار بگذارد/ ناوک غمزه و یا خنجر مژگان شما/ شمع آه من و رخساره چون لاله تو/ چشم گریان من و غنچه خندان شما/ لب لعل نمکین تو مکیدن حظّیست/ که نه طالع شودم یار نه احسان شما/ رویم از نرگس بیمار تو چون لیمو زرد/ به نگردد مگر از سیب ز نخدان شما/ نه در این دائره سرگشته منم چون پرگار/ چرخ سرگشته چو گوئیست بچوگان شما/ درد عشق تو نگارا نپذیرد درمان/ تا شوم از سر اخلاص بقربان شما/ خضر را چشمه حیوان رود از یاد اگر/ ز سرش رشحه ای از چشمه حیوان شما/ عرش بلقیس نه شایسته فرش ره تست/ آصف اندر صف اطفال دبستان شما/ نبود ملک سلیمان همه با آن عظمت/ موری اندر نظر همّت سلمان شما/ جلوه دید کلیم الله از آن دید جمال/ نغمه ای بود انا الله ز بیابان شما/ طائر سدره نشین را نرسد مرغ خیال/ بحریم حرم شامخ الارکان شما»
غفاری با اشاره به اینکه پس از آیت‌الله میلانی، به علمای دوره معاصر می‌رسیم، افزود: امام خمینی نیز درباره امام زمان شعری سرودند با این مضمون؛ «مُصطفی‌سیرت، علی‌فر، فاطمه عصمت، حسن‌خو/ هم حُسین قدرت، علی زهد و مُحمّد عِلم مَهْرو /شاهِ جعفر فیضُ و کاظِم حلم و، هشتم قبله‌گیسو /هم تقی تقوا، نقی بخشایش و هم عسکری مو /مهدی قائم که در وی جمع، اوصاف شهان شد/ پادشاه عسکری طلعت، نقی حشمت، تقی‌‌فر/ بوالحسن فرمان و موسی قُدرت و تقدیرْ جعفر/ علم باقر، زهد سجّاد و حُسینی تاج و افسر/ مُجتبی حلم و رضیه عفّت و صولت چو حیدر/ مصطفی اوصاف و مجلای خداوند جهان شد/ جلوه ذاتش به قدرتْ تالی فیض مُقدّس/ فیض بیحدّش به بخشش، ثانی مجلای اقدس/ نورش از «کُنْ» کرد بر پا هشت گردون مقرنس/ نطق من، هر جا چو شمشیر است و در وصف شه اخرس/ لیک پای عقل در وصف وی اندر گِل نهان شد».
وی سپس از آیت‌الله انصاری همدانی، آیت‌الله الهی قمشه‌ای، حاج شیخ محمدجواد خراسانی، آیت‌الله علی صافی گلپایگانی و آیات عظام وحید خراسانی، مکارم شیرازی، حسن‌زاده آملی و مقام معظم رهبری نام برد و ادامه داد: «بهر دیدار تو در تاب و تبم /سخت شیدایی آن خال لبم /در رهت خیل شهیدان تا چند؟ /دوستان بی سر و سامان تا چند؟ /در سماوات هدایت قمری /تو ز خوبان جهان خوبتری » بخشی از شعر آیت‌الله مکارم درباره امام زمان است.
غفاری همچنین به شعری از مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: «دل را ز بی خودی سر از خود رمیدن است/ جان را هوای از قفس تن پریدن است/ از بیم مرگ نیست که سر داده‌ام فغان/ بانگ جرس ز شوق به منزل رسیدن است/ دستم نمی‌رسد که دل از سینه بر کنم/ باری علاج شکر گریبان دریدن است/ شامم سیه‌تر است ز گیسوی سرکشت/ خورشید من برآی که وقت دمیدن است/ سوی تو ای خلاصه گلزار زندگی/ مرغ نگه در آرزوی پر کشیدن است/ بگرفته آب و رنگ ز فیض حضور تو/ هر گل در این چمن که سزاوار دیدن است/ با اهل درد شرح غم خود نمی‌کنم/ تقدیر قصه دل من ناشنیدن است/ آن را که لب به جام هوس گشت آشنا/ روزی امین سزا لب حسرت گزیدن است» از معظم‌له است.
وی تصریح کرد: در مجموع اشعار 35 عالم در این کتاب آمده است. دسترسی به آثاری که اشعار علما در آن به ثبت رسیده بود کاری دشوار بود و باید منابع مختلف و متعددی را بررسی می‌کردم. درباره برخی از اشعار علما در این باره که مربوط به امام زمان(عج) باشند اطمینان نداشتم. برخی از اشعار نیز در عین عاشقانه بودن، مربوط به حضرت بود که با کنکاش و بررسی به این موضوع دست یافتم.
غفاری اظهار کرد: علمایی که اشعارش در این اثر آورده شده است، مسلط به صرف و نحو علوم دینی بوده و بخشی از حکمت، عرفان و فلسفه را خوانده بودند. هر یک از آنان را می‌توان حکیمی دانست که به چند علم تسلط داشته و دارند و بسیاری از آنان در حوزه علوم دینی شناخته شده هستند.
وی در ادامه این توضیح افزود: هر یک از علمایی که اشعارش در این اثر گردآوری شده است، دارای جایگاه مرجعیت دینی بوده است. همه علما به زبان عربی، علوم دینی و فلسفه تسلط داشتند. علاوه بر چهره‌های شاخص علمایی که در این اثر به آنها پرداخته شده، علمای دیگری نیز بودند که اشعاری درباره حضرت امام عصر داشتند، ولی از آوردن اشعار آنها در این کتاب خودداری کردم و در غیر این صورت تعداد افراد بیش از این می‌شد.
