به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خبر قم به نقل از خبرنگار مهر، ابوالحسن گرامی در جلسه شامگاه سه‌شنبه بنیاد قم‌پژوهی با اشاره نحوه پیدایش ۱۰ محله قدیمی شهر قم تا پیش از سال ۵۷ اظهار کرد: محله قاضی سعید، الوندیه، آستانه، چهارمردان، سیدان، سنگ بند، موسویان، باغ پنبه و زاویه از جمله محلات آن دوران بودند.
وی افزود: زمانی که در سال ۲۰۱ هجری حضرت معصومه(س) در محله سبتیه وفات کردند، موسی بن خزرج که یکی از اشعریان بزرگ بود، ایشان را در باغ بابلان دفن می‌کنند.
به گفته این تاریخ‌پژوه قمی، باغ بابلان بزرگ‌ترین باغ خارج شهر قم بود و محدوده کنونی حرم حضرت معصومه(س) و محلات اطراف تا پل علیخانی را در برمی‌گرفت.
وی با اشاره به داستان ساخته شدن خیابان آذر، افزود: پیش از سال ۱۳۰۸ یک شب رضاخان از نزدیکی حرم مطهر رد می‌شود و وضعیت نابسامان بافت اطراف آن را مشاهده می‌کند و تصمیم می‌گیرد خیابانی در آنجا احداث کند.
گرامی با اشاره به وجود سه خیابان اصلی در قم در زمان پهلوی اول اظهار کرد: اولین خیابان از پل علیخانی آغاز می‌شده تا محله دارالشفا ادامه داشته است.
این پژوهشگر تاریخ قم گفت: خیابان حضرتی در آن زمان به نام‌های خیابان حوض قهوه، سنگ تراش و چراغ گاز خوانده می‌شده است.
وی افزود: قهوه خانه بسیار بزرگی در این خیابان وجود داشته که چای و قهوه به مسافران می‌داده و کنار آن هم یک باشگاه ورزش باستانی قرار داشت.
گرامی با اشاره به ماجرای آوردن نخستین موتور برق از تهران به قم و روشن شدن حرم مطهر با برق برای اولین بار اظهار کرد: قاسم فروغی یکی از خدمه آستانه مقدسه بود. به او می‌گویند موتور برق در یکی از محلات تهران وجود دارد که اگر به قم بیاورندش، برق شهر قم را تأمین می‌کند.
مشکل صدای موتور برق
وی افزود: موتور برق را با گاری ۶ چرخه به قم می‌آورند و ابتدا در گذرخان قرار دادند. موتور برق با زغال سنگ می‌سوخته و بسیار صدا داشته است. یکی از علما شکایت می‌کند که این موتور برق صدای بدی دارد که آن را به خیابان حضرتی می‌آورند.
این تاریخ‌پژوه قم با اشاره به اینکه این موتور برق صد شعله برق به حرم حضرت معصومه(س) می‌داده، اظهار کرد: بعد از آن وقتی در سال ۱۳۱۳ کارخانه ریسباف در قم ساخته می‌شود، دو موتور برق در آن احداث می‌شود و نیاز به این موتور برق از بین می‌رود.
وی با اشاره به وجود یک خیابان از درب بزرگ مسجد امام تا انتهای آب انبار سد عرب ابراز داشت: زمانی که خیابان ارم احداث می‌شود این به دو قسمت تقسیم می‌شود. قسمت بالایی خیابان ننه عباس و قسمت پایین خیابان آب انبار سید عرب نام می‌گیرد.
گرامی با اشاره به اینکه خیابان سوم از آستانه تا گذر جدا امتداد داشته گفت: قرار بوده خیابانی در نزدیکی حرم مطهر ساخته شود که علمای قم با طرح رضاخان مخالفت می‌کنند و گفته می‌شود آیت‌الله حائری با این طرح مخالف است چرا که مزار اجداد او که از اشعریون بوده و در شیخان دفن شده‌اند را خراب خواهد کرد. رضاخان هم به یک مهندس آلمانی دستور می‌دهد تا خیابان را به صورتی بسازد که نظر آیت‌الله حائری تأمین شود و در نهایت سه قسمت خیابان آستانه، باغ ملی و خیابان ارم ساخته می‌شود.
شکل‌گیری گاراژها و کاروانسراها
وی با اشاره به شکل‌گیری گاراژها و کاروانسراها در این محدوده افزود: ایران نبرد، اتوخراسان، ترانسپورت نور و ... از جمله گاراژهای آن زمان بود. همچنین در سال ۱۳۲۶ گاراژ شمس العماره ساخته می‌شود که موجب رونق آن محله و بازار قم می‌شود.
این قم‌پژوه با اشاره به اینکه بازار قم در گذشته تا پل علیخانی ادامه داشته است، اظهار کرد: این بازار ۲۶ متر عرض داشته که در زمان ساخت خیابان آذر قسمتی از آن تخریب می‌شود.
وی با اشاره به تاریخچه کوچه ننه عباس افزود: ننه عباس دو پسر داشته که یکی از آن‌ها تحصیل کرده و مورد اعتماد مردم بوده و به شاگردی شفابخش می‌رود.
گرامی با اشاره به اینکه ابوالفضل تولیت از امام‌زاده بن بابویه تا بانک ملی سه خانه خیلی بزرگ داشت، اظهار کرد: همچنین محمد محمدی در این منطقه مکتب‌خانه‌ای می‌سازد که به دبیرستان تبدیل می‌شود.
وی با اشاره به تاریخچه گذرخان گفت: مهدی قلی خان که حاکم قم در زمان صفویه بوده این گذر را می‌سازد. این گذر ۲۶ مغازه داشت که مهدی قلی‌خان ۱۰ مغازه را برای طلاب فقیر نذر کرد.
