به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خبرقم (قم‌نا)، نشست تخصصی «ارزیابی وضعیت فرهنگی حوزه علمیه و شهر قم از نگاه رهبر معظم انقلاب»، با حضور «حجت الاسلام و المسلمین رضا عزت زمانی» مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی استان قم، در دفتر پایگاه اطلاع رسانی خبرقم (قم‌نا) برگزار شد.
در این نشست یک و نیم ساعته حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی، ضمن تشریح دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب در خصوص وضعیت فرهنگی قم اظهار داشت: به طور کلی نسبت به قم و حوزه‌های علمیه، از آن چیزی که حضرت آقا و امام، اساساً توقع دارند؛ فرسنگ‌ها عقبیم و این ضعف اساسی و کلیدی را می‌بایست بدون تعارف و اغراق پذیرفت.
مدیرکل سازمان تبلیغات اسلامی استان قم با اشاره به اینکه «قم» در برهه‌هایی از تاریخ پایگاه علم و اجتهاد بوده و در بزنگاه‌های تاریخی، از جمله پیروزی انقلاب اسلامی نقش مهمی را ایفا کرده است؛ افزود: به فرموده حضرت آقا، دست‌های خائنی وجود دارد که نمی‌خواهد قم مرکز انقلاب باشد و دشمنان، تمام تلاش خود را برای اینکه قم از این مرکزیت خارج کنند؛ به کار گرفته‌اند.
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی همچنین تصریح کرد: جریان روحانیت باید بداند دائما در حال آزمایش الهی نسبت به انقلاب اسلامی است و روحانیت می‌بایست تمام وجودشان را برای اقامه کلمه حق و استحکام پایه‌های نظام اسلامی _که اساساً استحکام حرکت دین و به یک معنا استحکام حرکت اجتماعی مردم و آزادی خواهان عالم است_ به کار گیرند.
متن کامل این نشست به شرح زیر است:
_ در خدمت حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی به عنوان یک فعال فرهنگی و مدیر سازمان تبلیغات اسلامی استان قم هستیم. بفرمایید با توجه به نگاه ویژه رهبر معظم انقلاب به قم و سخنرانی ایشان در سال ۸۹/۷/۲۷ ، آیا با گذشت ۱۰ سال، منویات رهبری در قم انجام شده است و هم اکنون در چه جایگاهی قرار داریم؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: حضرت آقا همواره نسبت به قم و مردم قم _و حتی به محلات قم_ یک نگاه متفاوت و ویژه داشته‌اند. باید بدون تعارف عرض کنم به طور کلی در رابطه با آن‌چه که باید در قم انجام می‌شده و نقطه‌ای که قرار داریم؛ فرسنگ‌ها با انتظار امامین انقلاب فاصله داریم.
از طرفی حوزه علمیه‌ی قم مرکز پشتیبانی، سر چشمه و مادر انقلاب بوده به همین علت قم در تیررس دشمنان است و دلیل هجمه‌های دشمن برای است که قم را از این محوریت خارج کند. این هجمه‌های رسانه‌ای مجازی و حقیقی را به عینه می‌توان دید. خدماتی که حوزه‌های علمیه دارند به اقصی نقاط دنیا صادر می‌شود؛ اما نسبت به تحولات و نیازهای درونی قم این توجه صورت نمی‌گیرد و تاکید رهبر معظم انقلاب نیز بر این موضوع است که از خانه خود غافل نشوید. ایشان مکرراً هشدار داده‌اند که قم از این جایگاه معرفتی و سیاسی خارج نشود و اساساً دست‌های خائنی وجود دارند که نمی‌خواهند قم، مرکز انقلاب باقی بماند.
قم همان اندازه که مورد توجه رهبر معظم انقلاب است به همان میزان در تیررس دشمنان است. شهر قم سنبل حضور حوزه‌های علمیه است و باید تلاش شود که این فاصله ها کم شود.
_ آیا در قم قدمی برای اینکه به برترین پایگاه معارف اسلامی تبدیل شود برداشته شده است!؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: تلاش‌هایی انجام گرفته شده؛ اما تلاشهای انجام گرفته تحولی نبوده‌اند. در مدیریت حوزه بخشی از تحولات و رویش‌ها مشاهده می‌شود اما اگر بخواهیم به پیشرفت نظامات درونی قم _که مد نظر رهبر معظم انقلاب است_ نمره دهیم؛ نمره قبولی نمی‌گیریم و موفق نبوده‌ایم.
_ آیا با این سخن که نگاه ملی و فراملی در قم بیشتر از توجه به خود قم است!؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: بله، اولین دلیل به علت این است که چون مبلغین از نقاط مختلف و خارج از قم به قم آمده‌اند و تمایل تبلیغ در جغرافیای خود را دارند. ثانیاً، طلبه‌هایی که در قم کار می‌کنند نسبت به قم همزیستی پیدا کرده‌اند و چون شهر قم، محل معاشرت خود طلبه‌هاست؛ ارتباطات تبلیغی در شهر قم کمتر اتفاق می‌افتد. ثالثاً، توقعات بیرونی از قم زیاد است؛ نام قم در دنیا مطرح است و این خواسته قم را از خود غافل می‌کند؛ به عبارتی به این دلایل نظام تبلیغی در خارج از قم بهتر از خود قم عمل می‌کند.
_ تعامل روحانیت با مردم به علت جداسازی زیست بوم روحانیت دستخوش اتفاقاتی شده است. این مسئله را از نظر فرهنگی چگونه می‌بینید؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: همانطور که رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند؛ شان یک طلبه اساساً در هر حال، «تبلیغ دین» است. یکی از مسائل این است طلبه‌ای که در قم تربیت می‌شود از حالت تبلیغی خارج شده و حوزه بیشتر به یک مرکز آموزشی تبدیل شده است. ثانیاً حجم نیازها بعد از انقلاب و پرآوازه شدن نام قم، شدت مطالبه را به قدری بالا برده که در تنظیم آموزش و بهره‌برداری، حوزه دچار خلا وسیع شده است.
در کنار اینها معیشت طلبه‌ها هم مطرح می‌شود. طلبه اگر بخواهد درس بخواند باید حداقل نیازش برطرف شود و با توجه به طولانی بودن دوران تحصیل، تهیه مسکن یکی از راه‌های نجات وضعیت معیشتی طلبه‌هاست که این جز در پردیسان برای طلبه‌ها ممکن نبود و باعث جداسازی زیست بوم طلبه‌ها شد. این جنس جداسازی طلبه‌ها از شهر مطمئنا آسیب‌های خودش را دارد.
_ شاید از زمان گسترش رسانه‌های قمی تا الان، مشکلات و اتفاقاتی که کرونا ایجاد کرد؛ باعث بی سابقه‌ترین هجمه‌ها به دو نهاد شد. یکی بحث «پایگاه دین» و دیگری بحث «روحانیت»، و قم هم در مرکز این دو بود. این حمله توأمان بود و شاید قابل تفکیک هم نباشد. رهبر معظم انقلاب در جمع مردم قم فرمودند: "دشمنان به نقش موثر روحانیت در حرکات مردم و بیداری آنها پی برده‌اند و برای همین هم تلاش ویژه ای روی اسلام منهای روحانیت گذاشته‌اند" به نظر شما روحانیت جایگاهش نسبت به ده سال پیش در یک جغرافیای ملی چگونه است!؟ آیا توانسته یک معرفی شایسته از شناخت، عملکرد و ظرفیت خود داشته باشد و همزمان جلوی توطئه و سم پاشی‌های دشمن را بگیرد؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: انقلاب اسلامی روحانیت را از انزوا، حاشیه و از کم معرض بودن‌های آن زمان که نسبت به روحانیت داشتند؛ خارج کرد و در یک مسیر و جاده ویژه‌تری قرار دارد. طبیعتاً در کشاکش حرکت انقلاب اسلامی و در مسیر فراز و نشیبی که پیش روی آن قرار داشته؛ اگر متولیان این امر، نسبت به جایگاه، وظیفه و ساز و کارهایی بر روحانیت تکلیف شده است؛ نتوانند همه آن چیزی که باید بشود را محقق کنند؛ دچار آسیب‌هایی خواهیم شد.
از آن طرف هم نقش دشمن را منکر نیستیم. دشمن با تمام وجود و ظرفیت خود، به نقاطی که فهمیده است اساسی و کلیدی هستند؛ هجمه وارد می‌کند. این نقاط شامل «قم به عنوان یک محیط جغرافیایی»، «حوزه علمیه به عنوان یک منزل» و «روحانیت به عنوان پرورش یافتگا‌ن مکتب و پاسداران دین و نظام اسلامی» هستند و همواره از اهداف اصلی آتش دشمن بوده‌اند. به هرحال ده‌ها شبکه، شبانه روز نسبت به دین و معارف درحال سم پاشی هستند؛ و خواه ناخواه اینها بر اذهان، اثر خود را می‌گذارد.
آن چیزی که از این طرف باید مورد توجه قرار داد؛ این است که وقتی خداوند نعمتی را به نام انقلاب اسلامی در اختیار ما قرار داد؛ همه روحانیون باید تمام وجودشان را برای اقامه کلمه‌ی حق و استحکام پایه‌های نظام اسلامی _که اساسا حیات دین و به یک معنا استحکام حرکت اجتماعی مردم و آزادی خواهان عالم است_ بگذارند و از هیچ کوششی در این راه دریغ نکنند.
جریان روحانیت باید بداند که دائماً و لحظه به لحظه درحال آزمایش نسبت به نظام اسلامی و انقلاب اسلامی است؛ البته حضور بی‌نظیر روحانیت در مقاطعی اثر گذار بوده است؛ اما به دلیل این که نتوانسته ارتباطش را با مردم وسیع و محکم بکند یا دلایلی دیگری نظیر اهمال و دیده نشدن خدمات و ... نتوانسته است آن‌طور که شایسته است خود را به مردم معرفی کند.
شما نگاه کنید در وقایعی مثل سیل مثل کرونا، روحانیت در عرضه اجتماعی با تمام ظرفیتش بروز و ظهور پیدا می‌کند و یک نگاه متفاوتی از انقلاب اسلامی، نظام و دین را به مردم عرضه می‌کند. لذا انتقاد بنده به خودمان این است که آن چیزی که داریم با سختی و فراز و نشیب تحمل می‌کنیم؛ این را باید با حضور در عرصه‌های اجتماعی، خدمت اجتماعی و زندگی کردن با مردم پر رنگ‌تر از قبل جلوه دهیم.
لذا اگر روحانیت این را متوجه بشود و بعد به جای این که خودش را صرفا در یک چارچوب علمی نشان دهد، بیاید تبلیغ را «اجتماعی» کند و به رفع نیازهای مردم بپردازد؛ تا حد زیادی این هجمه‌ها بی‌اثر خواهد شد.
_ با توجه به آن‌چه که فرمودید به نظر شما محبوبیت روحانیت نسبت به ده سال پیش، افزایش پیدا کرده یا کاهش!؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: حتما خدشه‌دار شده و «غبار شبهه» گرفته است اما این محبوبیت هیچ‌گاه از بین نرفته و نخواهد رفت. اگر یک بار این غبار کنار برود مردم این اُخوت و همراهی روحانیت با خودشان را خواهند دید. اگر یک مقداری کم کاری‌ها را اصلاح کنیم این خانه دوباره آباد خواهد شد.
_ حوادثی همچون سیل، زلزله، کرونا و ... باعث به وجود آمدن خدمت رسانی‌هایی تحت عنوان اردوهای جهادی شد و یک فصل جدیدی از تعامل طلاب با مردم را ایجاد کرد. حوزه‌ای که تا دیروز حیطه عملش بیشتر حول تبلیغ سنتی پُر رنگ بود؛ وارد تبلیغ نوینی در حین خدمت رسانی شد. به نظر شما این تحول جدید، باعث نمی‌شود مثلا طلبه از درس دور شود و سطح علمی‌اش پایین بیاید و نتواند شبهات را پاسخ بدهد!؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: اصل اینکه این اعمال، اساساً دستور دین و سنت انبیا است؛ شکی در آن نیست. طلبه‌ای که خودش و زندگی‌اش را وقف مردم و اجتماع می‌کند و درد و مشکلات مردم را حل می‌کند؛ نام دین و جایگاه دین را در دل مردم توسعه می‌دهد و این یک وظیفه ذاتی است و مسلک انبیا همین بوده که آن بزرگواران از داشته‌ها و دارایی‌هایشان همین استفاده را می‌کردند. حالا البته این مقدماتی دارد و نباید اجازه دهیم که آن چیزی که فعالیت اجتماعی طلبه تلقی می‌شود؛ مانع رشد علمی آنها شود و به نظام معرفتی آنها ضربه بزند. حل این مسائل _که هم تلاش بکند بار علمی‌اش را تقویت کند و هم خدمت‌رسانی به مردم را_ هنر یک طلبه است و به یک معنا هم این فعالیت‌های اجتماعی، بخش مهمی از درس آموزی اوست.
ما اساساً طلبه شدیم برای همین. اگر قرار باشد که طلبه بشویم تا هیئت علمی بشویم و یا در یک جایگاه قرار بگیریم که این کار، راه‌های بسیار کوتاه‌تر و آسان‌تری دارد. پس این یک اصل است که طلبه در نظام اجتماعی حضور پیدا کند. البته این در گذشته هم بوده و امروزه حضورش جلوه و بروز بیشتری پیدا کرده است.
یک نکته مهم دیگر که باید به آن توجه کرد؛ این است که نباید روایت از حضور جهادی طلبه‌ها را به یک «روایت دستیاری» و یک روایت خدمت «بی‌مبنا» و «صرفا خدمت کردن» تقلیل داد. طلبه کارش امامت در جامعه و هدایت عمومی جامعه است و یک طلبه باید بداند که نقش یک امام را ایفا می کند. یک طلبه باید بداند او کسی است که برای این که بتواند حرف دین را منتقل کند و جایگاه دین را تعالی و ترقی بدهد؛ می‌بایست در تمام مسائل اجتماعی و در سخت‌ترین عرصه‌های اجتماعی حضور پیدا کند. لذا اگر می‌بینیم طلبه‌ای در یک بیمارستان داوطلب می‌شود و حاضر می‌شود پتو یا ملافه یک بیمار را عوض کند؛ نباید این تلقی به وجود آید که هرجا کارهای زمین مانده و کارهایی که یک مستخدم عادی انجام می‌دهد از این به بعد به طلبه‌ها بگوییم باید انجام دهند. هنر طلبه این است که خودش در این‌جور مسائل پیشرو شود و باید بتواند توان و استعداد دیگران را به کار بگیرد و شکوفا کند. او امام است و البته در بزنگاه‌های مورد نیاز از همه جلوتر در وسط میدان است.
_ از ده سال پیش که نگاه می‌کنیم این تفکر سیاسی که حوزه نباید در مسائل سیاسی ورود پیدا کند؛ مکرراً مطرح شده است. به نظر شما آیا این تفکر نسبت به ده سال پیش، گسترش پیدا کرده است!؟ به عبارتی آیا حوزه نسبت به نظام اسلامی بی‌تفاوت شده یا در انزوا قرار گرفته است!؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: من معتقدم تفکری که در طول زمان، طلبه‌ها را متوجه این موضوع کرده که شما نمی‌توانید نسبت به انقلاب بی‌تفاوت باشید؛ رشد داشته است. به خصوص در این ده سال، هم از حیث استحکام قوت جریانات انقلابی و از این حیث که نسل جوان حوزه نسبت به مسائل انقلاب و مسائل نظام توسعه انقلاب اسلامی، دغدغه‌مندی بیشتری پیدا کرده است. در حوزه این رشد به تناوب شکل گرفته و از آن طرف هم، مقام معظم رهبری بارها بر اهمیت این جلوه تاکید داشته‌اند.
بنده یک وقت خدمت یکی از آقایان مراجع رسیدم. ایشان بر حضور طلاب در عرصه‌های اجتماعی مورد نیاز نظام، تصریح و آن را جزیی از وظایف ذاتی طلبه‌ها و اساساً حفظ دین و حفظ حوزه عنوان کردند. این گره خوردن سرنوشت حوزه با نظام ولو در زبان هم اذعان نشود ولی در عمل یک حقیقت است و این را باید گفت و به زبان آورد که برادران طلبه ما باید بدانند که اگر ذره ای نسبت به این انسجام و پیوستگی کوتاهی کنیم؛ چیزی از ما باقی نخواهد ماند. لذا اگر مثلا در شهرک پردیسان جمعی از بردران طلبه‌ها حضور دارند باید نسبت به مسائل دینی این شهر دغدغه داشته باشند. اگر نداشته باشند _ولو اگر همه پردیسان طلبه باشند، ولو هزاران عارف بالله در پردیسان حضور داشته باشند_ شهر از دستشان خارج می شود!
روحانیت کارش هدایت است و باید اثر دامنه اجتماعی‌اش را بر مردم بگذارد. علاوه بر این، اگر در این عرصه حضور پیدا کرد باید تعاملش با مردم را هم به سمت دین سوق دهد و حرکت به سمت دین، در حرکت به سمت نظام اسلامی بروز و ظهور پیدا می‌کند. مردم ما مردمی‌اند که انقلاب اسلامی را دوست دارند؛ اما وقتی نمی‌توانند نقص‌ها را با آرزوهایشان تبطیق دهند و یا عظمت اسلام را در کنار کم کاری ما مسئولین، برخی رفتارهای نادرست و افراد درون نظام و درون حوزه‌ها مشاهده می‌کنند؛ ممکن است در اعتقاداتشان دچار تزلزل و یا به معنای دیگر از ما _نه از دین و انقلاب_ ناامید شوند.
هر حرکت اجتماعی ما سبب می‌شود که مردم یک نسبتی با این شرایط برقرار کنند؛ لذا ما باید همه تلاش خودمان را در این عرصه بکنیم و به پشتیبانی خداوند، روحانیت نشان داده است که توانسته در بزنگاه‌ها و عرصه‌ها، حقیقت را متوجه شده و و برای تحقق آن تا پای جان تلاش کند و موفق شود.
_ یک نکته مهمی که در سخنان رهبر انقلاب مطرح شده است؛ بحث «تحول در حوزه» است. این تحول در کجای حوزه باید رُخ دهد تا بر بقیه اجزای حوزه اثر گذار باشد و حوزه مد نظر رهبر انقلاب شود!؟ مثلا آیا این تحول باید در مدیریت حوزه باشد و یا روی افراد؟ در کجا بیشترین تاثیر را دارد!؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: تحول در حوزه یک جانبه نیست که اگر مدیر، کتاب‌ها، مدل کلاس‌ها یا سخت افزار یا نرم افزار را عوض کنیم؛ تحول اتفاق بیافتد. من فکر می‌کنم نقطه عزیمت تحول در حوزه، فهم اساسی و کلیدی حوزه و روحانیت _در جایگاهی که امروز قرار دارد_ در عالم است و خود این فهم تحول ایجاد کرده و متناسب با این فهم همه ارتباطاتش را برقرار می‌کند. روحانیت وقتی بفهمد تمام دنیا، این حرکت عظیم‌اش را از او می‌خواهد؛ برایش حرف تولید می‌کند و این مختص به تمام سطوح حوزه است. از مرجعیت تا فضلا، طلاب و ... تحول اصلی در تحول فکری و انسانی ما است. تحول یعنی فرآوری داشته‌هایی که ما سالها گنجینه جمع کردیم. لذا تا روزی که شما حجم نیازی که در دنیا وجود دارد را در حد چند سوال شرعی و فردی تعریف کنید؛ جوابهایی هم که از حوزه بیرون می آید همین است!
جریان اداره لیبرال کشور که بی‌تعارف می‌گویم از ابتدای انقلاب تا به امروز مثل اُختاپوس بر روی تفکرات کارشناسی ما افتاده است و اساساً فهم دیگری در نظام تربیتی و آموزشی کشور ما ایحاد شده و حتی گاهی روحانیت ما به این نگاه التقاطی دچار می‌شود. تفکر حل مسئله ما، تفکر لیبرال است. در نظام کارشناسی، ما باید بفهمیم چه نیازهایی داریم؛ ما باید مسئله اقتصاد بشری، نظامات اداره عالم و ... را حل کنیم. حوزه وقتی این حجم از نیاز را جلوی خودش ببیند؛ آن وقت نگاه متفاوت و حرکت به سمت آن نیز متفاوت می‌شود.
فهم صحیح از نظام کارشناسی عالم _آن چیزی که الان دنیا را اداره می‌کند_ یک نظام کارشناسی فردی سود محور و مبتنی بر اصالت انسان و جدایی از خداست. در نتیجه حتی اگر امام جامعه هم حکمی دهد، (عده‌ای) می‌گویند هر چه کارشناسان بگویند! در مسائل مختلف اجتماعی، دستور العمل‌ها از خارج از ایران می‌آید. چون یا دستور العمل تولید نکردیم یا مورد استفاده واقع نمی‌شود! اعتراضی که به این موضوع وارد است؛ این است که چرا دستورالعمل تولید نمی‌کنیم یا (در صورت تولید) مورد استفاده واقع نمی‌شود!
مثلا در جمعی بودیم که تعدادی از روحانیون که دکترای اقتصاد داشتند و نظام اقتصادی را مطابق فرمول‌های آن‌ور آب می‌نوشتند. فقط با بیان دیگر! در روانشناسی و سایر علوم جامعه شناسی نیز همین‌طور عمل شده است. در مسائل مختلف نظام پزشکی، علمی و اجتماعی می‌توان پایه و مبانی را استخراج و اساساً حل مسئله کنند و در تمام عرصه‌های اقتصادی و علمی از تجربیات استفاده کنند و نقاط مثبت را بر می‌دارند و نقاط ضعف را حذف می‌کنند. ولی اینطور نیست که بگوییم کلا اسلام هیچ نظاماتی ندارد و ما فقط در مورد عبادت و اخلاق و استفاده صحیح از ماشین و موبایل مبانی داریم. اسلام در نظام سود حرف دارد، در نظامات مالی و ...
احیای تمدن، حداقل سودش همین است که نظامات فکری در عالم را رهبری میک‌نید، مسیر را باز میک‌نید که همه فکرها در آن حلاجی و اصلاح شود و متناسب با کرامت انسانی و و اصول و توحید نظام درست تعریف شود.
_آیا در حوزه توسعه آزاد اندیشی هم وجود دارد!؟
حجت الاسلام و المسلمین عزت زمانی: چیزی که رهبر از ما می‌خواهد خیلی فراتر از این است. تحمل نظریات بلکه تحمل نظریه‌ای که منجر به دفاع از نظریه‌ی مثبت است؛ مسئله‌ی مهمی است که در حوزه ضعیف است. به دلیل فشاری که به حوزه‌ی علمیه و شیعه وارد شده و هجمه‌هایی که در طول تاریخ اتفاق افتاده، (این آزاد اندیشی، تا به حال) با ساز و کار حوزه وفق پیدا نکرده است.
«علوم عقلی»، «ترجمه دقیق و صحیح علوم عقلی» و «تبدیل دقیق و صحیح علوم عقلی» در حوزه باید بیشتر مدنظر قرار بگیرد. علوم عقلی در حوزه مظلوم است و رهبر معظم انقلاب چندین بار تاکید کرده‌اند که علوم عقلی نباید مثل فلسفه از حوزه خارج شود؛ چرا که اگر خارج شود دچار انحراف خواهد شد. از طرفی هم به واسطه‌ی جایگاه امامت و ولایت و جایگاه عقلانیت، بهترین نوع سبک در مقایسه با نظامات دیگر، حرفهای مستحکم و عمیقی برای دفاع از این موضوع داریم. در حفظ شعائر و عقلانیت دین و غیره، می‌توان نظام عقلانی برای تفکر شیعی درست کرد تا تمام خرافات و ظواهر را به حداقل رساند. اهل بیت، راه را باز کرده‌اند و علما نیز هین مسلک را در این رابطه داشته‌اند.
مصاحبه و تنظیم خبر: مهدی هواسی
