مونوریل در ایستگاه وزنکشیِ سیاسی متوقف شد تا قمیها را بیشتر از منفعتطلبی های سیاسی منزجر کند/ نحوه عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر و خُلف وعده عجیب تولیت سابق در اینباره ترمز مونوریل قم را کشید
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خبرقم (قمنا)، پس از گذشت 9 سال از آغاز پروژهای که روزی نقطه امید مردم برای توسعه شهری قم بود، میگذرد و اکنون رسانههایی که وابسته به جرانات سیاسی و نهادهای حکومتی و دولتی هستند، از این پروژه بر زمین مانده با تعابیری یاد میکنند که به نوعی نمک پاشیدن بر زخم مردم قم است.
منوریل قم که قرار بود تحولی بزرگ در زمینه حمل و نقل ریلی کشور باشد، با پیگیری مدیریت وقت شهری، نصیب مردم قم شد و دولت نهم و دهم حامی اصلی آن بود.
اما مخالفان سیاسی دولت پیش شیرینی این پروژه را با سیاسی کاری طوری به کام مردم قم تلخ کردند که امروز کمتر کسی است که داستان مونوریل قم با اندوه و حسرت و شکایت روایت نکند!
پروژهای که کلنگ آن سال 88 به زمین زده شد و قرار بود طی 30 ماه اجرا شود و بخش عمدهای از بار ترافیکی شهر را بر دوش بکشد، اما اکنون با گذشت بیش از 100 ماه از آغاز پروژه و با وجود حدود 220 میلیارد تومان هزینه از بیت المال، مونوریل در ایستگاه وزنکشیِ سیاسی برخی مسئولان استان و کشور، متوقف شده تا قمیها را بیش از پیش از منفعتطلبی های سیاسی خود منزجر نمایند.
پای مونوریل چطور به قم رسید؟
در سال 88 شهردار وقت قم که این شهر را از کاروان اعتبارات قطار شهری جامانده میدید، به دنبال پیوستن قم به باشگاه حمل و نقل ریلی بود تا بتواند از اعتبارات خوبی که در آن زمان دولت به خطوط ریلی تخصیص میداد استفاده کند.
البته با وجود انجام مطالعات دو خط مترو برای شهر قم، شورای ترافیک کشور مصوبهای برای شهر قم نداشت و همچنان قمیها در حسرت داشتن مترو بودند و پیگیریهای شهردار قم نیز ثمر نداد و دولت زیر بار تصویب خطوط مترو قم نرفت.
اما از دیگر سو رئیس جمهور سابق مترصد اجرای مونوریل در کلانشهرهای کشور بود که به گفته او توجیه اقتصادی داشته و یک چهارم هزینههای تمام شده مترو را دارد.
شهردار وقت قم نیز از این فرصت استفاده کرد و با توجه به علاقهی رئیس جمهور وقت به قم، پس از موافقت شورای شهر و انجام مطالعات این پروژه، اعتبار یک خط مترو و یک خط مونوریل را برای قم از دولت اخذ کرد.
به گفته عابدینی شهردار وقت قم این پیشنهاد در آن زمان با بررسی جوانب مختلف داده شد زیرا قرار بود مونوریل در مسیر رودخانه قم حرکت کند که بار مالی برای شهرداری نداشته و عملاً شهر از مزایای آن بهرهمند میشد.
عبور مونوریل قم از مسیر رودخانه با توجه به چشم انداز توسعه شهری قم توجیهاتی داشت که یکی بحث ایستگاه مرکزی قطار پرسرعت تهران – قم – اصفهان بود که بر اساس مطالعات اولیه قرار بود در کنار پارکسوار شمالی و به نوعی در مجاورت ایستگاه نخست مونوریل اجرا شود و یکی از عوامل تغذیه مونوریل برای تأمین مسافر باشد.
همچنین بر اساس مطالعاتی که انجام شده بود جانمایی ترمینال مرکزی شهر قم نیز در پارکسوار شمالی دیده شده بود؛ بدین ترتیب این محدوده به یک نقطه تبادل سفر بین مونوریل، ایستگاه قطار پرسرعت و ترمینال مرکزی شهر تبدیل میشد که کارآمدی مونوریل در حمل و نقل مسافر را توجیه میکرد.
موافقان و مخالفان؛ شاهکار تولیت سابق آستان مقدسه قم
این پیشنهاد که در آن زمان حمایت نمایندگان مردم قم در مجلس، استاندار وقت و اعضای شورای اسلامی شهر را داشت، به سرعت از سوی دولت مورد قبول واقع شد و در کمتر از یک سال، دو خط ریلی، یکی مترو و دیگری مونوریل به قم اختصاص داده شد و در شورای عالی ترافیک به تصویب رسید و اینگونه بود که زنگ احداث مونوریل در قم به صدا درآمد.
بر اساس آنچه در آن زمان گفته شد قرار بود مونوریل از پارکسوار شمالی شروع شده و تا پردیسان به طول 18 کیلومتر ادامه داشته باشد که با توجه به بار ترافیکی سنگین رفت و آمد به پردیسان به ویژه در بلوار غدیر، مونوریل میتوانست این گره کور ترافیکی را باز کند.
پس از موافقت دولت با اجرای دو خط ریلی در قم، سازمان قطار شهری قم به ریاست استاندار وقت تشکیل شد و پس از آن با برگزاری مناقصه فاز نخست این پروژه به طول 6.2 کیلومتر از پارکسوار شمالی تا مصلای قدس، تیرماه 88 به مناقصه گذاشته شد و کنسرسیومی متشکل از "گروه مپنا" و "شرکت کیسیون" به عنوان برنده این مناقصه اعلام و قرارداد 180 میلیاردی احداث این فاز میان سازمان قطار شهری قم و کنسرسیوم مپنا و کیسیون منعقد شد و در مردادماه همان سال نیز کلنگ عملیات اجرایی مونوریل قم با حضور مشاور رئیسجمهور، استاندار قم، نمایندگان قم در مجلس شورای اسلامی و اعضای شورای اسلامی شهر قم به زمین زده شد.
اما هنوز مدتی از آغاز عملیات اجرایی مونوریل نگذشته بود که مخالفتها با آن آغاز شد. مخالفانی که در کمال تعجب از جمله حامیان اولیه این طرح بودند!
اشکال اساسی مخالفان سیاسی مونوریل قم، عبور خط ریلی مونوریل از مقابل حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) بود. مخالفتی که در ابتداء با موافقت تولیت آستان قم مواجه بود!
آیتالله علیاکبر مسعودی خمینی در مراسم تودیع خود در این باره گفت: در اصل اینکه وجود منوریل خوب است یا بد، بنده کاری ندارم اما اگر روزی به این عقیده بودم که احیانا منوریل از مقابل حرم عبور کند امضایم را پس می گیرم و اعتقاد دارم به هیچ وجه منوریل نباید از مقابل حرم مطهر حضرت معصومه یا از روی صحن جواد الائمه عبور کند!
نقطه شروع بهانه جوییها برای توقف اولین پروژه مونوریل کشور در همین مراسم تودیع و معارفه و با سخنان تولیت معزول آستان مقدسه قم، بود.
اعلام مخالفت چهرههای سیاسی محالف دولت در گفتگو با رسانههای وابسته به نهادها و جریانات مخالف دولت و به دنبال آن موضعگیری برخی مراجع تقلید باعث شد سازمان بازرسی کل کشور (که رئیس آن وزیر معزول دولت وقت بود و رابطه خوبی با دولت نداشت) و دادستانی قم به ماجرای مونوریل، این پروژه کلان را با چالشهای جدی مواجه کند.
توقف مونوریل در بن بست حرم
البته مشکل بزرگی که ترمز مونوریل را کشید و از آن پس نتوانست زیر بار این مشکل قد راست کند «نحوه عبور مونوریل» از مقابل حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) بود.
کارشناسان شهری نزدیک به جریانات سیاسی مخالف دولت با همراهی پروپاگاندای رسانههای مخالف دولت، عبور منوریل از مقابل حرم مطهر از روی سطح را مخدوش کننده حریم قدسی حرم میدانستند ضمن اینکه تاکید داشتند این اتفاق از عوامل و موانع توسعه حرم مطهر در آینده خواهد بود. در حالی که توسعه حرم از غرب با مانع طبیعی و بزرگ رودخانه قم مواجه بود!
اقدام عجیب و نادر تولیت سابق حرم مطهر که در ابتدا با عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر موافقت کرده بود اما به ناگهان در مراسم تودیعش امضای خود را پس گرفت، و مخالفان جدی دولت در قم، بن بست مونوریل قم را ترتیب دادند و حتی پیشنهادهایی دیگری که در خصوص عبور مونوریل از مقابل حرم مطرح شد، هیچ گریزی را برای مونوریل از مهلکه انتقام جوییهای سیاسی ایجاد نکرد و مونوریل قم به بنبست خورد.
پس از پایان دولت دهم و عدم اعتقاد دولت یازدهم به هیچ پروژهای از دولت سابق، خصوصا مونوریل، بودجههای دولتی کلاً قطع شد تا شهردار فعلی قم که از دوستان نزدیک رئیس مجلس بود، این پروژه را به «جنازهای در وسط شهر قم» تعبیر کند!
از اینجا زمزمههای مبنی بر جمع شدن مونوریل به میان آمد و برخی نیز معتقد بودند که میتوان با کاربری مونوریل از ساختمانهای آن برای کاربریهای تجاری و رستوران استفاده کرد اما در نهایت تصمیم بر این گرفته شد مسیر مونوریل کوتاهتر شود تا زودتر به مقصد برسد.
مونوریل یا شهربازی!
مسیری که قرار بود در نهایت در دو فاز به 18 کیلومتر برسد با تصمیماتی که در استان گرفته شد به 4.7 کیلومتر کاهش یافت تا هرآنچه که از دولت قبل به یادگار مانده بود به سرنوشت دیگر ابر پروژههایش تبدیل شود و تلخی و زهرکامی مردم را جایگزین شیرینی لذت از خدمات دولت سابق کند.
با اینکار عملاً پروژه کلانی که میتوانست بار بزرگی از ترافیک شهری را از دوش مردم بردارد و نمادی از پیشرفت قم باشد، با جایگزینی این مسیر کوتاه که هیچ دردی از ترافیک قم درمان نمیکرد و به تعبیر "عباس ذاکریان" عضو سابق شورای شهر و معاون کنونی حمل و نقل ترافیکی شهرداری قم که از موافقان مونوریل بود؛ «راهاندازی قسمت نخست این پروژه تا میدان مطهری یک شهربازی است که هیچ کاربردی برای مردم قم و مسافران ندارد».
شهردار اسبق قم: مونوریل قم کارشناسی است/ با یک تیر دو نشان زدیم/ سقائیان نژاد به دنبال مونوریل اصفهان بود!
اما در این روزها که تقریبا همه مسئولان استان که مخالف مونوریل هستند، "محسن عابدینی" شهردار وقت قم که پیگیریهای وی منجر به تصویب دو خط ریلی قم از جمله مونوریل شد بود همچنان از این پروژه دفاع میکند و با رد مسائلی همچون غیر کارشناسی و بدون مطالعه بودن و تحمیل این پروژه به قم، میگوید: پیگیریهای فراوان و کمک نمایندگان استان، مدیران استان و اعضای شورای شهر باعث شد که این پروژهها تصویب شود ضمن اینکه سازمان برنامه و بودجه، چنین پروژهای را بدون مطالعه مصوب و ابلاغ نمیکند.
محسن عابدینی حواشی عبور مونوریل از مقابل حرم را مورد توجه قرار میدهد و میگوید: ما نیز معتقد بودیم که عبور مونوریل از مقابل حرم زیبنده نیست به همین علت پیشنهاد ایجاد زیر گذری سه لاینی در بلوار امام موسی صدر را مطرح کردیم که یک لاین را برای رفت و برگشت مونوریل و دو لاین برای عبور ترافیکی گرفته بودیم.
وی این پیشنهاد را ارزنده میداند و میگوید: اگر به همین شکل اجرا میشد مونوریل تبادل مسافر را در میدان مطهری در زیر سطح انجام میداد اما با وجود موافقت دولت با این طرح، اتفاقاتی افتاد که جلوی کار را گرفت.
شهردار اسبق قم معتقد است همین امروز نیز اگر این پیشنهاد اجرایی شود تمام مشکلات رفع میشود و مونوریل به همان اهدافی که از ابتدا برای آن ترسیم شده است خواهد رسید.
وی با تاکید بر اینکه اگر پروژه مونوریل از شمال رودخانه قم تا شهرک پردیسان اجرا میشد کمک بزرگی به حل مسائل ترافیکی قم به ویژه در بلوار مشکلات بلوار غدیر میکرد، خاطرنشان میکند: «اگر پروژهای را از ابتدا تا انتها با اهدافی که برای آن تعریف کردید به نتیجه برسانید این پروژه مثمرثمر خواهد بود اما این پروژه تیکه تیکه شود و تنها یک تیکه از آن اجرا شود طبیعی است که مشکلی را حل نمیکند و نتایجی که از آن انتظار میرود را برآورده نمیکند».
عابدینی همچنین با رد اظهارات شهردار فعلی قم و سابق اصفهان که گفته بود «پیشنهاد اجرای مونوریل را ابتدا به اصفهان دادند اما اصفهان زیر بار نرفته است»، میگوید: نخستین پیشنهاد را ما به احمدینژاد دادیم و بعد از ما کرمانشاه؛ حتی وقتی دو خط ریلی قم در آن سال به تصویب رسید صدای بسیاری از شهرهای از جمله اصفهان درآمد و به اینکه چرا قم یکی میلیونی در یک سال دو خط ریلی گرفته و اصفهان سهمیلیونی یک خط معترض بودند.
وی تصریح میکند: ما از برخی از ارتباطات سیاسی و انگیزههای شخصی آقای رئیسجمهور استفاده کردیم تا موفق به گرفتن این دو خط شدیم به همین دلیل در همان زمان شاهد اعتراض شدید اصفهان بودیم ولی در مجموع قم در این قصه متضرر نشد.
شهردار اسبق قم در پاسخ به این سؤال که چرا پروژه مونوریل از پردیسان به سمت مرکز شهر شروع نشد میگوید: به دلیل امکاناتی که در پارکسوار شمالی داشتیم از جمله دپوی مونوریل، پروژه از آنجا آغاز شد، ضمن اینکه قرار بود ترمینال عمومی شهر نیز به این محدوده منتقل شود.
وی خاطرنشان میکند: البته قرار نبود این پروژه 15 ساله اجرا شود؛ اگر پروژه طی سه سال به بهرهبرداری میرسد چندان تفاوتی نمیکرد که از کجا شروع شود زیرا کارآمدی و توجیه خود را داشت اما طولانی شدن آن، مشکلاتی را که هماکنون گریبان شهر را گرفته به وجود آورد.
عابدینی همچنین با بیان اینکه برخی میگویند چرا مونوریل به قم آمد اظهار میکند: از سال حدود 70 برخی از کلانشهرها مجوز مترو گرفته بودند اما با گذشت حدود 18 سال قم از آن بیبهره مانده بود که ما توانستیم با همین شیوه مترو را به قم بیاوریم و گرنه معلوم نبود چه زمانی خط مترو را برای قم تصویب کنند؛ ضمن اینکه ما با یک تیر چند نشان زدیم و توانستیم اعتبارات خوبی برای سایر پروژههای بزرگ شهر دریافت کنیم.
*حسن رضایی