به گزارش پایگاه اطلاع رسانی خبرقم (قم‌نا)، زباله در عصر جدید به چالشی جدی برای دولت‌ها و تهدیدی برای سلامتی و بهداشت جامعه جهانی تبدیل شده است؛ به طوری که این موضوع خرج زیادی روی دست بسیاری از دولت‌ها گذاشته و جامعه جهانی را ناچار کرده است که در این خصوص چاره‌اندیشی کند.
در گذشته دور ریختنی‌ها در موادی خلاصه می‌شد که با رها کردن آن در طبیعت، در اندک زمانی به خودی خود رو به اضمحلال و تجزیه می‌رفت و یا جنس و حجم آن به گونه‌ای نبود که به تهدیدی برای بشر و محیط زیست تلقی شود؛ اما با پیشرفت تکنولوژی و تولید پلیمرهای شیمیایی، موضوع تولید پسماند نیز مفهوم جدیدی پیدا کرده است.
پلاستیک یکی از پسماندهای دردسرساز است که تولید و استفاده بی‌رویه از آن طی سال‌های اخیر، تبعات جبران ناپذیری را برای طبیعت به دنبال داشته است. بر اساس اعلام کمیته محیط زیست سازمان ملل (UNEP)، سالانه 300 ميليون تن پلاستيك در جهان مصرف می‌شود که بیشترین پسماند تولید شده از این مقدار، به در خاک دفن شده و یا به دریاها و اقیانوس‌ها ختم می‌شود.
نسبت نابرابر عمر مفید یک کیسه پلاستیکی و عمر تجزیه آن
همچنین بر اساس بررسی‌های این کمیته، متوسط طول عمر مفيد يك كيسه پلاستيكی در دست مصرف‌كننده 12 تا 20 دقيقه است؛ این در حالی است که هر كيسه پلاستيكی، براي تجزيه شدن به 400 تا 500 سال زمان نياز دارد.
جنس و مواد تشکیل دهنده پلاستیک‌ها نیز به گونه‌ای است که در اثر سوزاندن این دسته پسماندها، ترکیبات متعددی از گازهای بسیار سمی، سرطان‌زا حاصل می‌شود که خطرات جدی برای اکوسیستم و سلامتی انسانها به همراه دارد.
روی هم رفته انبوه و حجم نایلون و مواد پلاستیکی رهاشده نظیر بطری‌های نوشابه و آب معدنی در طبیعت، وجهه زشتی را از رد پای انسانها در فضاهای خارج شهری به به جای گذاشته است و به علت وزن ناچیز آن، به وسیله باد می‌تواند تا مناطق روستایی و صنعتی، زمین‌های کشاورزی و حتی کیلومترها در دل یک طبیعت بکر پیش رود، بی‌آن که کسی اقدامی برای جمع‌آوری این پسماندها کند.
رتبه هفده ایران در مصرف پلاستیک
بر اساس آمار ارائه شده از سوی براساس آمار World Population Review (سازمانی که داده‌های آماری جمعیتی به‌روز را درباره تمامی کشورها ارائه می‌دهد) در سال ۲۰۲۱ ایران در رتبه ۱۷ تولید زباله‌های پلاستیکی قرار داشت.
همچنین به گفته معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست از زباله‌های تولید شده در کشور نیم میلیون تن به کیسه پلاستیکی اختصاص دارد؛ یعنی هر ایرانی روزانه به‌طور متوسط سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند که ۹۶ درصد آن مستقیم وارد سطل‌های زباله می‌شود.
قيمت هر عدد كيسه در ايران در حالی حدود 80 تومان است که قيمت هر كيسه پلاستيكی در آلمان 17 هزار تومان است؛ به عبارتی هر كيسه در اين كشور 200 برابر قيمت اين محصول در ايران فروخته مي‌شود.
یک پنجم زباله‌های تولیدی در قم پلاستیک است
سید عبدالله میرابراهیمی مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم طی گفت‌وگویی با اشاره به تولید روزانه 700 تن زباله و پسماند خانگی در قم، اظهار کرد: 20 درصد زباله و پسماند تولید شده در قم را انواع مواد پلاستیکی و نایلونی تشکیل می‌دهد.
وی با بیان اینکه از مجموع زباله‌های روزانه منتقل شده به سایت البرز 10 درصد از آنها ارزش اقتصادی دارد که 9 درصد از آن را انواع پلاستیک شامل می‌شود، تصریح کرد: 50 درصد زباله های تولیدی در قم پسماند خوراکی و ارگانیک هستند که تبدیل به کود کمپوست می‌شوند.
سید مجتبی سبحانی‌ثابت رئیس کمیسیون خدمات شهری و امور زائرین شورای شهر قم نیز با بیان اینکه امروز دفن زباله در قم نداریم و همه زباله‌های دریافتی در نهایت تفکیک می‌شوند، خاطرنشان کرد: با راه‌اندازی خط سوم تفکیک زباله، محصولات خط اول و دوم تفکیک زباله مجدد پردازش می‌شود که در حدود ۴۰ تن خروجی است و محصول نهایی خط سوم برای تولید نفت و گازوئیل استفاده می‌شود.
کاهش حجم پسماند تولیدی در اولویت قرار دارد
سید رضا موسوی‌مشکینی مدیرکل حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با قم‌نا، مدیریت پسماند در شهر قم را مناسب عنوان کرد و در ادامه افزود: با اقدام شایسته شهرداری قم در راستای راه‌اندازی و تجهیز دستگاه‌های تفکیک زباله، دفن مستقیم زباله در این شهر صورت نمی‌گیرد که این موضوع در سطح کلان‌شهرهای کشور اقدامی بی‌نظیر است.
وی با اشاره به نقش شهروندان در بهبود وضعیت زیست محیطی قم، ابراز کرد: اگرچه مدیریت صحیح و اصولی پسماند نقش مهمی در حفاظت از محیط زیست دارد و به سلامت شهروندان کمک می‌کند، با این حال همراهی مردم در کاهش حجم پسماند تولیدی و تفکیک آن از مبدا نیز بسیار اهمیت دارد و امیدواریم این همراهی در نهایت موجب حفاظت هرچه بهتر و بیشتر از طبیعت شهر و استان شود.
موسوی‌مشکینی با بیان اینکه میزان تولید و مصرف پلاستیک به‌قدری افزایش‌یافته که حیات بشر را تهدید می‌کند، گفت: مصرف پلاستیک چند صد سال زمان نیاز به تجزیه دارد و این محصول یک بازه زمانی بسیار طولانی‌مدت برای تجزیه می‌خواهد که مخاطرات زیست‌محیطی بسیاری را برای مردم به دنبال دارد.
چرا باید به پلاستیک «نه» بگوییم؟!
کیسه‌های نایلونی ارزان‌ترین و پرمصرف‌ترین مواد پلاستیکی هستند که در در دسترس انسانها قرار دارند. امروزه حتی کوچک‌ترین سوپرمارکت‌ها در دل دورافتاده‌ترین نقاط هم برای عرضه محصولات خود از نایلون استفاده می‌کنند؛ این در حالی است که این نایلون دیگر مورد استفاده مجدد قرار نمی‌گیرد.
یکی از راهکارهای بسیار ساده و در عین حال موثر برای نجات محیط زیست از دست پلاستیک‌ها، کاهش استفاده از کیسه‌های نایلونی و جایگزین کردن آن با کیسه‌های پارچه‌ای و زنبیل‌های خرید است. در گذشته پدر و مادران ما غالب خریدهای خود را با زنبیل‌های حصیری یا پاکت‌های کاغذی انجام می‌دادند.
علاوه بر این سهولت دسترسی به ظروف پلاستیکی و قیمت ارزان آن باعث شده است تا برخی خانواده‌ها برای فارغ شدن از زحمت تمیز کردن ظروف پس از یک وعده غذایی مفصل، به ظروف و یا سفره‌های پلاستیکی روی بیاورند.
تا جای امکان به طور فله خرید کنید
بیشتر محصولاتی که قفسه‌های فروشگاههای مواد خوراکی می‌بینید حاوی بسته بندی‌های نایلونی و پلاستیکی هستند. با خرید فله‌ای مواد غذایی در دسترس می‌توانید علاوه بر این پوشش‌های پلاستیکی را تا حد مطلوبی حذف کنید؛ از معایب و ضررهای مواد شیمیایی نگه دارنده نیز در امان باشید.
یادمان باشد محصولی که یک برند شیک و معروف تحت عناوین استاندارد و کد وزارت بهداشت ارائه می‌دهد؛ لزوما مواد خوب و قابل اعتنایی _دست کم نسبت به محصول ارگانیک_ نیست.
همچنین بطری‌های پلاستیکی به جا مانده از نوشیدنی‌ها، چیزی به جز پسماند خالص را به دنبال ندارد و نوعی دورانداختن منابع است. در صورتی که از نوشیدنی‌های موجود در قوطی‌های فلزی به جای بطری‌های پلاستیکی استفاده کنید؛ کمک شایانی به محیط زیست کرده‌اید چرا که این قوطی فلزی از لحاظ بازیافت و بازگشت به چرخه تولید دارای ارزش بیشتری هستند.
نقش دولت‌ها در ترغیب شهروندان به استفاده از پلاستیک
موارد گفته شده گوشه‌ای از راهکارهای موجود برای کاهش نقش پلاستیک در زندگی است. اولین گام برای ساخت و اشاعه یک فرهنگ جدید، اطلاع‌رسانی صحیح، گسترده و تأکید بر مزایای آن فرهنگ است. با این حال تبلیغات هرچند جذاب، گیرا و مستمر باشد؛ به تنهایی نمی‌توانند رفتاری پایدار را در شهروندان ایجاد کنند. شهروندان باید در قبال رفتارهای اجتماعی احساس انگیزه کنند و این ایجاد انگیزه با آموزش صحیح ایجاد می‌شود.
علاوه بر تبلیغات جذاب و مستمر، باید سیاست‌هایی در راستای تشویق و تنبیه جامعه برقرار شود تا بتوان یک فرهنگ جدید را تولید نمود. دولت‌ها با وضع قوانین سختگیرانه و محدودیت دسترسی به پلاستیک می‌توانند نقش شایانی در حرکت به سمت کاهش استفاده از مواد پلاستیکی ایفا کنند.
در نگاه کلی درست است پلاستیک‌ها باعث افزایش سطح آسودگی و آسایش انسانها شده است؛ اما آگاهی از مضرات پلاستیک و تاثیر سوء آن بر سلامت انسانها، می‌تواند گام مهمی در پرچیدن یا کاهش پلاستیک شود.
* مهدی هواسی
